Schoolgebouwen voldoen geregeld niet aan wettelijke eisen en er wordt niet of nauwelijks handhavend opgetreden. Dat en meer meldt de Algemene Rekenkamer in het rapport Schoolgebouwen primair en voortgezet onderwijs: de praktijk gecheckt.
De praktijk van de onderwijshuisvesting is volgens de Algemene Rekenkamer ‘in verschillende opzichten rijk aan variatie’. Dat geldt onder andere voor ouderdom en functionele en technische kwaliteit van gebouwen en ook voor de hoeveelheid geld die aan onderwijshuisvesting wordt besteed.
Tevens signaleert de Algemene Rekenkamer verschillen in de mate waarin schoolbesturen en gemeenten elkaar weten te vinden in hun gezamenlijke opgave voor het in stand houden van onderwijshuisvesting van redelijke kwaliteit. Die opgave lijkt, met een blik op de toekomst, ‘substantieel’.
De Algemene Rekenkamer noemt daarbij enkele belangrijke trends:
- Dalende leerlingenaantallen vanwege demografische krimp leiden tot minder materiële bekostiging, terwijl de huisvestingslasten niet (onmiddellijk) evenredig dalen. Dit zet de financiële exploitatie door de schoolbesturen verder onder druk.
- Schoolgebouwen voldoen geregeld niet aan wettelijke eisen en er wordt niet of nauwelijks handhavend opgetreden als dat blijkt.
- Het huidige tempo waarin nieuwbouw wordt gerealiseerd is betrekkelijk laag. Gebouwen staan gemiddeld 69 jaar voor ze vervangen worden.
- De functionele kwaliteit van de schoolgebouwen is een vraagstuk van toenemend belang met de introductie van passend onderwijs. Er is behoefte aan meer ruimte voor differentiatie, digitalisering van het onderwijs en de ontwikkeling van nieuwe onderwijsvormen. De daartoe mogelijke flexibelere inrichting en benutting van schoolgebouwen is nog niet overal de praktijk.
Het huidige onderwijshuisvestingsstelsel bevat volgens de Algemene Rekenkamer geen prikkels om gezamenlijk zo doelmatig mogelijk te opereren met oog voor de lange termijn.
‘Dat in de praktijk toch voorbeelden te vinden zijn van vruchtbare samenwerking is vooral te danken aan oriëntatie, inzet en voldoende financiële ruimte van betrokken partijen zelf. Met de geschetste toekomstige opgave zal hier in de toekomst vaker een beroep op worden gedaan en het is geen vanzelfsprekendheid dat dit altijd lukt’, zo signaleert de Algemene Rekenkamer.
Ambities vastleggen
Op basis van de onderzoeksresultaten adviseert de Algemene Rekenkamer staatssecretaris Sander Dekker van OCW om ‘de (bestaande) ambities van Rijk op het terrein van onderwijshuisvesting helder te formuleren en eenduidig vast te leggen in wettelijke vereisten’.
Daarnaast brengt de Algemene Rekenkamer (opnieuw) de aanbeveling aan de staatssecretaris naar voren uit het onderzoek Kunnen basisscholen passend onderwijs aan? om de structurele bekostiging van het basisonderwijs (en daarbinnen de materiële en personele componenten) te evalueren zoals bij de invoering van de lumpsumsystematiek is toegezegd.
‘De ontoereikendheid van de materiële bekostiging waarover we in 2013 rapporteerden is een punt van zorg, ook in het licht van de opgave waar schoolbesturen voor staan’, aldus de Algemene Rekenkamer.