Docenten die humanistisch vormingsonderwijs (hvo) verzorgen op de openbare basisschool, hechten vooral veel waarde aan het stimuleren van de persoonlijke en sociale ontwikkeling en in mindere mate aan demaatschappelijke ontwikkeling van hun leerlingen. Dat blijkt onderzoek van onderwijskundige Eveline Oostdijk van de Universiteit voor Humanistiek naar hvo op de openbare basisschool.
In de wet is vastgelegd dat ouders en kinderen in het openbaar onderwijs recht hebben op godsdienstig of humanistisch vormingsonderwijs. Hvo beoogt een bijdrage te leveren aan de individuele en maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen. ‘Zelf denken’ en ‘samen leven’ staan daarbij als humanistische waarden centraal. In de lessen worden leerlingen gestimuleerd om over morele vragen na te denken, vaak vanuit humanistische kernwaarden zoals vrijheid en gelijkwaardigheid. Hvo wordt één keer per week gegeven door een vakdocent.
Ervaringen
Het promotieonderzoek van Oostdijk geeft inzicht in het curriculum en de praktijk van hvo. Het is een breed onderzoek waarbinnen het humanistisch-theoretisch gewenste curriculum en het feitelijk gegeven curriculum zijn meegenomen. Oostdijk keek ook naar de ervaringen van docenten en leerlingen met hvo.
Zij onderzocht wat er geschreven is over hvo, hoe dat wordt vormgegeven in lesmateriaal, hoe docenten dat interpreteren en wat ze daarin belangrijk vinden, hoe zij dat in praktijk brengen en wat de doorwerking is bij de leerlingen. Daarbij gebruikte ze kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden.
Doelen
Een belangrijk onderdeel van het onderzoek wordt gevormd door de vraag wat docenten met hun lessen beogen. Via vragenlijstonderzoek onderzocht Oostdijk welke doelen vakdocenten hvo belangrijk vinden om aan te werken binnen hun eigen lessen en in welke mate zij denken deze doelen te kunnen realiseren.
‘Docenten vinden verschillende doelen belangrijk voor hun lessen hvo. Er zit wel verschil in de mate waarin zij doelen belangrijk vinden. Een opvallende uitkomst is dat docenten het meest belang hechten aan doelen binnen de persoonlijke en de sociale ontwikkeling en daar ook de meeste aandacht voor hebben en iets minder voor de maatschappelijke ontwikkeling’, aldus Oostdijk.
Kennisbasis
Met haar proefschrift wil zij bijdragen aan de kennisbasis van hvo en aan de verdere ontwikkeling van dit vak, de opleiding en de nascholing. Ze pleit voor meer samenhang van de persoonlijke, sociale en maatschappelijke ontwikkeling van leerlingen en daarmee voor meer verbinding tussen de waarden ‘zelf denken’ en ‘samen leven’.