VOS/ABB vindt het verstandig dat de Onderwijsraad in het advies Grenzen stellen, ruimte laten benadrukt dat artikel 23 is gebonden aan de kaders van democratische rechtsstaat. Het is echter jammer dat de raad in het advies slechts marginaal aandacht heeft voor de grondwettelijke garantiefunctie van het openbaar onderwijs.
De Onderwijsraad poogt de kaders aan te geven waarbinnen schoolbesturen, toezichthouders, de overheid en wetgevers kunnen werken. Dit kan houvast bieden, maar de voorbeelden die de Onderwijsraad uitwerkt, maken duidelijk dat die houvast niet zo simpel is. Elke casus die zich kan voordoen rond de vrijheid van stichting en inrichting, moet opnieuw worden bekeken, besproken en gewogen. Maar het is goed om te lezen dat de Onderwijsraad het bestaande instrumentarium hiervoor toereikend vindt en dat er wat dat betreft niets bij hoeft te komen.
Gemeenschappelijke kern
VOS/ABB vindt het buitengewoon positief dat de Onderwijsraad benoemt wat de gemeenschappelijke kern van het onderwijs op alle scholen moet zijn. Tegelijkertijd laat de raad de concrete grens buiten beschouwing, waardoor hier debat over zal blijven bestaan. De gemeenschappelijke kern wordt begrensd door de democratische rechtsstaat. De kaders zijn voor het overgrote deel gelijk voor zowel het openbare als het bijzondere deel van het bestel.
Het gaat er met name om dat scholen niet mogen discrimineren op afkomst, religie, geaardheid en sekse en ook geen enkele leerling mogen indoctrineren. Voor het openbaar onderwijs is dit niet meer dan vanzelfsprekend. De kernwaarden van het openbaar onderwijs zijn niet voor niets gelijkwaardigheid, vrijheid en ontmoeting. Het is ook goed dat de Onderwijsraad benadrukt dat burgerschap een belangrijke plaats inneemt in wat de raad de common ground noemt. De zorgplicht voor een veilig schoolklimaat valt daar volgens de Onderwijsraad echter buiten. Dit past volgens VOS/ABB niet bij het standpunt dat de raad ook inneemt, namelijk dat het belang van het kind altijd voorop moet staan.
Garantiefunctie openbaar onderwijs
Waar de Onderwijsraad weinig oog voor heeft in het advies, is de essentiële positie van het openbaar onderwijs in artikel 23. Openbaar onderwijs is het fundament van dit grondwetsartikel, in die zin dat overal in Nederland voldoende openbare scholen móeten zijn en dat er daarnaast op particulier initiatief ook bijzondere scholen mógen bestaan. Deze grondwettelijke garantiefunctie van het openbaar onderwijs wordt in het advies helaas slechts marginaal benoemd. In die zin gaat de Onderwijsraad de discussie over artikel 23 volledig uit de weg. Het advies lijkt dan ook vooral geschreven voor het bekostigd bijzonder onderwijs, en niet over het gehele duale bestel te gaan.
Al met al vindt VOS/ABB het advies van de Onderwijsraad waardevol doordat het de verbinding legt met de uitgangspunten van de democratische rechtsstaat. Niet alleen voor schoolbestuurders en toezichthouders, maar zeer zeker ook voor de overheid en wetgevers is dit van groot belang. Het is te hopen dat dit advies op dat punt ter harte wordt genomen door alle betrokkenen en dat het niet zoals eerder is gebeurd met andere adviezen over de vrijheid van onderwijs in een la verdwijnt.